Fazla Mesai

İşverenin işçiyi geniş anlamda gözetme borcu vardır. Geniş anlamda gözetme borcunda yaşam, sağlık ve beden bütünlüğü korunmasının yanında kişilik haklarının da korunması amaçlanmıştır. İş Kanunu işveren konumunda ki patron karşısında işçiyi korumak ve gözetmek adının bir işçinin çalıştığı iş kolunda ki konumuna göre günlük ve haftalık kaç saat çalışabileceğini de düzenlemiştir. Bu düzenlemenin en büyük sebeplerinden biri ise iş hayatının yorucu temposunda zaman zaman kendisinden azami derece de performans beklenen işçinin haklarının yasal bir zemine dayandırma amacı yatmaktadır.

İş Kanun’u madde 41’de İşçinin haftalık maksimum 45 saat çalışabileceğini düzenlemiştir. Denkleştirme esasının uygulandığı hallerde, işçinin haftalık ortalama çalışma süresi, normal haftalık çalışma süresi olan 45 saati aşmamak üzere bazı haftalarda 45 saati aşsa da bu çalışmalar fazla çalışma sayılmamaktadır. Denkleştirme esasının uygulandığı hallerde toplam çalışma süresinin haftalık ortalama 45 saati aşarsa, aşan süreler fazla çalışma sayılmaktadır.

-Çalışma süresinin sözleşmelerle 45 saatin altında belirlendiği hallerde; 45 saate kadar olan çalışmalar fazla süreli çalışma olarak adlandırılır. Fazla süreli çalışılan her saat %25 zamlı ödenir.

- 45 saati aşan çalışmalar fazla çalışma olarak adlandırılır. Fazla çalışan işçiye çalıştığı her saat %50 zamlı ödenmektedir.

- Fazla çalışma veya fazla süreli çalışma yapan işçi yazılı olarak işverene yapacağı bildirim ile zamlı ödeme yerine kendisine serbest zaman verilmesini isteyebilir. Fazla çalışmalarda 1 saate 1,30 saat, fazla süreli çalışmalarda 1 saate 1,15 saat serbest zaman verilmektedir.

Yargıtay üst düzey yönetici olan, çalışma saatlerini kendisini belirleyen işçinin fazla çalışma ücreti talep edemeyeceğini kararlaştırmıştır.

İşKanun’u madde 41 “Ülkenin genel yararları yahut işin niteliği veya üretimin artırılması gibi nedenlerle fazla çalışma yapılabilir. Fazla çalışma, Kanunda yazılı koşullar çerçevesinde, haftalık 45 saati aşan çalışmalar denilmektedir.”İşverenin işçiden fazla çalışma yapmasını isteyeceği nedenler geniş bir yelpazededir. Kanun maddesinin “gibi” sözcüğü bize belirtilen nedenlerle bağlı olmadığını ve çeşitlenebileceğini göstermektedir.

İşverenin işçiye fazla çalışma yaptırabilmesi için işçinin yazılı onayını alması gerekmektedir. Yazılı onay alınmadan yapılan çalışmalarda fazla çalışma olarak adlandırılmaktadır. Olağanüstü haller ve zorunluluk hallerinde fazla çalışma yapılması gereken durumlarda işçinin onayı aranmamaktadır.

İş Kanun’u mad.41 fazla çalışma süresinin toplamda yılda 270 saatten fazla olamayacağını düzenlemektedir. İş yerinde farklı işçilere yaptırılan fazla çalışmanın 270 saati geçmesinde bir sorun yoktur. İş Kanunu’na İlişkin Çalışma Süreleri Yönetmeliğinin 4.maddesi günlük çalışmaların her türlü 11 saati geçemeyeceğini düzenlemektedir. Bu düzenlemeler mutlak emredici olup günlük 11 saati geçen çalışmalar fazla çalışma olarak nitelendirilir.

İşverenin işçiye fazla çalışma yaptırabilmesi için fazla çalışma yasaklarının bulunmaması gerekmektedir. Fazla çalışma yasakları işçinin sağlığı ve güvenliğini koruma adına düzenlenmiştir. Bu düzenlenme kapsamında yer altı maden işçileri ve hamileler fazla çalışma yasağı bulunanlardan sadece bir kaçıdır.

Fazla çalışma yaptığını iddia eden işçi kural olarak bu iddiasını ispat etmekle yükümlüdür. Fazla çalışmanın ispatı konusunda iş yeri kayıtları, iş yeri giriş çıkışı gösteren belgeler, iş yeri iç yazışmaları delil niteliğindedir. İş davalarında işçiler fazla çalışma yaptığını tanıkla ve maaş bordroları ile ispat etme yoluna gitmektedir. İmzalı ücret bordrolarında fazla çalışma ücreti ödendiği anlaşılıyorsa, işçi tarafından gerçekte daha fazla çalışma yaptığını ileri sürmesi mümkün değildir. İşçinin fazla çalışma yaptığına dair bordroda ihtirazi kaydının olması halinde fazla çalışma yaptığının ispatı mümkündür.Yargıtay işçinin imzasını taşıyan ücret bordrolarının fazla çalışma ücretinin ödendiğinin delili niteliğinde olduğunu kabul etmektedir.

İşçinin hak ettiğini düşündüğü fazla çalışma karşılığını talep etmede dava zaman aşımı süresi 5 yıldır.

ANAHTAR KELİMELER : işçi, fazla çalışma, fazla süreli çalışma, dava açma, maaş bordrosu, ihtirazikayıt, fazla çalışma ispat